Axmed Xisaam Miido

  Halkan waxa ka muuqda ciwaanka muxaaddarada. Dhanka kale waxaan halkan ku lifaaqay linkiga muxaaddarada. (https://youtu.be/mVG3GFl6UPA). Dr. Khascal Maajidi waa buuni ku xeeldheer cilmiga diimaha iyo ilbaxnimooyinka, waxa uu leeyahay buugaag iyo muxaaddarooyin kala duwan oo la xidhiidha cilmigaas uu ku takhasusay. Dr. Khascal waxa uu naqdiyaa ilbaxnimada reer Galbeed ee ku hawlan sidii loo burburin iyo dadnimotiri lahaa bulshooyinka Bariga degan ee ay Muslimiintu ugu horreyso. Muxaaddaradan halkan ku lifaaqan Dr. Khascal Maajidi waxa uu kaga faalloonayaa Bariyeynta Cusub (N ew Orientalism/ الإستشراق الجديد). Bariyeyntu ama Istishraaqu waa in la derso bulshooyinka Bariga ku nool dhaqankooda, afkooda, diintooda, siyaasaddooda, maamulkooda, fankooda iyo dadkooda. Waa in si gaar ah aqoon durugsan loogu yeesho bulshooyinka Bariga adduunka ku abtirsada, si loo xukumi karo  ama loo gumeysan karo. Istishraaqu waxa uu ka mid yahay waxyaabihii fududeeyey in reer Yurubku gumeystaan du...

  Buuggan la yidhaahdo, "Losing the Art of Survival and Dignity: Transition From Self-Reliance to Dependence and Indignity in Somali Society" waxa qorey Dr. Xuseen Cabdillaahi Bulxan. Tilmaanta uu buuggani qaadan karo waa in uu ka duwan yahay buuggaagta kale ee uu Dr. Bulxan qorey. Si gaar ah Bulxan waxa uu buuggan iridda ugu furayaa, duruufaha taaganta ah ee Soomaalida naafeeyey asaaggeedna ka raabay. Si kooban buuggu waa raadraac dhaqan, bulsho iyo ismaamul. Dr. Bulxan waxa uu buugga ku lafagurayaa isbeddelka gun iyo baarka ah ee Soomaalida ku dhacay iyo sida ay u noqotay ummada sooc ah, oo si walba ka duwan Soomaalidii hore ee la yaqaannay. Dr. Xuseen Cabdillaahi Bulxan waxa uu inna soo hordhigayaa weyddiimo ay adag tahay in aynu maanta ka jawaabno, weyddiimaha uu qoraagu inna hor dhigay waxa ka mid ah: maxaa keenay in Soomaalidu ahaanshaheeda ka faanto? Maxaa sababay in dubkeenna madow la sannifo, oo kiimiko la isula tago? Maxaa keenay qaxa, dagaallada, gaajada, dawarsiga...

  Eebbe SWT oo nebi Muxammed NNKH la hadlaya waxa uu ku yidhi: "naxariis Eebbe xaggiisa ka ahaatay awgeed ayaad ugu debecsanaatay, haddii aad ahaan lahayd qof kakan oo qalbi engegen, agtaada way ka yaaci lahaayeen; ee cafi, Eebbe dambi dhaaf u weyddii, taladana ka qayb geli. Marka aad wax go'aansato Eebbe tala saaro, Eebbe wuu jecel yahay cidda talasaarata."  Ayaaddan Qur'aanka ah waxa ay si dhammaystiran uga faalloonaysaa tilmaamaha ugu muhiimsan ee laga rabo in uu yeesho qofka hoggaamiyaha ah. Qofka hoggaamiyaha ah waa in uu yahay: ruux naxariis iyo debecsanaan leh, waa in uu yahay qof dadka cafiya, oo indhaha ka laabta khaladaadka ay dadku galaan. Waa in uu yahay ruux dimuqraaddi ah oo dadka talada ka qayb geliya, waa in uusan noqon macangag talomaroorsade ah. Waa in uu noqdaa qof go'aan qaadan kara, isla markaana go'aanka fulin kara.  Sida Soomaalidu u aragto hoggaaminta waa mid cagsi ku ah ta uu Qur'aanku ka warramayo. Qofka Soomaaliga waxa uu ku odha...

  Soomaalidu waa bulsho la ildaran dhibaatooyin nololeed oo badan, xilli walba dhibaatadu waa mid jirta, se xilliyada qaar isbeddel togan ayaa la helaa. Isbeddelkaasi ma aha mid raaga, se waa mid aan cago badan ku taagnayn, waayo xaaladda dhaqan-dhaqaale iyo midda bulsho ee Soomaalida ayaa qaabkan ah. Waxa lagu doodi karaa 15 sanno ee u gu dambeeyey, in Soomaalidu ay heshay isdhexgal bulsho oo nisbi ah, tan waxa ay dadka qaar u la muuqatay in ay dhaxalsiin doonto, isdhexgal bulsho oo dhammaystiran iyo degenaansho nololeed oo heerkeedu sarreeyo. Aqoonyahannada dersa saykoolojiyadda iyo habnololeedka bulsho ee Soomaalida waxa ay isku waaqafsan yihiin in Soomaalidu xilli walba ay la jaal tahay dhibaatooyin bulsheed oo joogta, xilliyada qaar waxa dhacda in dhibaatooyinkaasi qaboobaan ama cadaadis fara badan inta uu ku dhaco ay yara degaan, se waa dhibaatooyin qoto-dheer oo aan si dhayal ah u degayn. Richard Francis Burton buuggiisa la yidhaahdo; "First Footsteps in East Africa" ...

Buuggan "labo isma saarin" waa buug miisaan culus waxa uu si heer sare ah u soo bandhigayaa taariikh ay yar tahay in aynu faca soo koraya u tebinno. Waxa xiise gaar ah buugga u yeelaya waa sida uu u ga faalloonayo wax walba oo saamayn kulahaa jabhaddii SSDF, saamayntaasi ha noqoto mid nafsadeed ama mid maaddi ah. Waxa jira ciwaan uu qoraaga buuggu u bixiyey; "mushkiladda dhimirka ee soo siyaadday" ciwaankan waxa uu qoraagu kaga faallooday saamaynta ay xanuunnada dhimirku ku yeesheen raggii hormuudka u ahaa jabhadda, waxa uu tibaaxay rag madax ahaa oo ay haleeshay jirrooyinka dhimirka ee kala duwan, ragga uu tilmaamay waxa ka mid ah: Cabdiraxmaan Abshir Gurrac (Bolonyo) oo ka mid ahaa madaxda u gu sarreysa ee jabhadda. Caydiid Kabacune waxa uu ka mid ahaa abwaannadii jabhadda ku jirey, isaga oo jabhadda jooga ayaa waxa ku dhacay cudurka dhimirka. Dr. Xasan Cali Mire waxa uu ahaa ninkii u gu horreeyey ee Soomaali ah ee qaata shahaadada PhD. Xasan waxa uu guddoomiye ka...